انواع مدل های برقگیر در شبکه‌های الکتریکی برای محافظت از تجهیزات روی مدار در مقابل آسیب‌های ایجاد شده توسط اضافه ولتاژهای ناگهانی استفاده میشود. از جمله کاربردهای برقگیر در هدایت جریان ناشی از صاعقه به زمین است. برقگیر طراحی خاصی دارد به این صورت که در مقابل ولتاژهای معمولی مقاومت بسیار بالایی داشته و در واقع عایق است؛ اما در مقابل ولتاژ‌هایی که شدید و به صورت آنی دریافت می‌کند کلاً به صورت‌هادی عمل می‌کند و امواج الکتریکی را به زمین منتقل می‌کند.
برقگیر‌ها انواع مختلفی دارند که هر کدام ویژگی‌های خود را داشته و در شرایط خاصی استفاده می‌شوند. در ادامه انواع برقگیرهای موجود در بازار معرفی می‌شوند.
انواع مدل های برقگیر موجود در بازار کدامند؟
- میله‌ای
- فاصله هوایی
- بـا مقاومت غیرخطی
- بدون فاصله هوایی
- خازنی
- فیوزی
برقگیر میله‌ای چیست؟
مدلی بسیار قدیمی و در واقع از اولین مدل‌های برقگیر تولید شده است. استفاده از برقگیر میله‌ای هزینه تمام شده پایینی دارد اما در کنار همین ارزان بودن در موقعیت‌ها و کاربردهای مختلفی مورد استفاده قرار می‌گیرد. این برقگیر شامل دو میله نوک تیز است؛ یکی در قسمت برق‌دار و دیگری زیر بدنه یا ایزولاتور نصب و به زمین متصل میشود. فاصله دو نوک این میله‌ها را با تنظیم ولتاژ، شرایط و زمان اعمال ولتاژ مشخص می‌کنند.
این فاصله به صورتی است در مقابل ولتاژ حداکثر سیستم پایدار است و فقط در برابر ولتاژهای بسیار بالا و آنی به صورت هادی عمل می‌کند. تنظیم برقگیر در واقع برای یک باند ولتاژ صورت گرفته و مشخصه عملکردی نقطه‌ای و دقیقی ندارد.
برقگیر با فاصله هوایی چطور کار می‌کند؟
این برقگیر‌ها به نوعی ساده‌ترین نوع برقگیرهای موجود هستند و در پست‌های فشار قوی به طور گسترده مورد استفاده قرار می‌گیرند. برقگیرهای با فاصله هوایی با عنوان جرقه‌گیر هم شناخته میشود. در اطراف محل اتصال مقره به‌هادی و بوشینگ‌های ترانس توزیع از این برقگیر‌ها استفاده میشود. این نوع برقگیر‌ها به صورت شاخکی هستند.
برقگیر در برابر ولتاژ نامی شبکه باید به صورت کلید باز و در مقابل ولتاژهای بالاتر از این حد بسته شده و به صورت کلید بسته عمل کند. با افزایش ولتاژ در برقگیرهای با فاصله هوایی بین شاخک‌ها قوس ایجاد شده و انرژی صاعقه به زمین منتقل میشود. این کار مانع از انتقال ولتاژ غول‌آسای صاعقه شده و جلوی خراب شدن و آسیب‌دیدگی تجهیزات روی سیستم را می‌گیرد.
این برقگیر‌ها از یک یا چند خازن نیز استفاده می‌کنند که با مقاومت غیرخطی ترکیب شده‌اند. خازن‌ها در این هنگام به صورت فاصله هوایی عمل می‌کنند؛ در حالت عادی این سیستم از جریان یافتن برق به درون برقگیر جلوگیری می‌کند.
خازن‌ها و مقاومت غیرخطی داخل یک محفظه عایق یعنی یک ایزولاتور قرار می‌گیرند. برخی افراد از چند خازن به جای یک خازن استفاده می‌کنند. با این کار مقاومت برقگیر در مقابل ولتاژهای بازگشتی افزایش یافته و ولتاژ به صورت مساوی روی همه خازن‌ها تقسیم میشود.
برقگیر بدون فاصله هوایی چه مزیت‌هایی دارد؟
برقگیرهای بدون فاصله هوایی نوع جدید‌تری از برقگیر‌ها هستند که در آن‌ها از خازن‌های سری با جنس اکسید روی استفاده میشود. این قطعات را به صورت قرص‌هایی با اندازه‌های متفاوت ساخته شده و روی هم نصب می‌کنند.
ساخت این برقگیر‌ها ساده‌تر است و حجم کمتری هم دارد. برقگیرهای بدون فاصله هوایی در ولتاژهای پایین‌تر هم قادر به عملکرد هستند. به همین صورت با وجود این نوع برقگیر‌ها سطح ولتاژ حفاظت تجهیزات را می‌توان پایین‌تر آورد. این مسئله باعث کاهش هزینه‌های سیستم میشود. قابل‌توجه است که جریان از این نوع برقگیر‌ها نشتی بسیار کمی دارد و در واقع صفر است.
برقگیر خازنی چیست؟
این برقگیر‌ها برای ولتاژهای فشار ضعیف کاربرد دارند. در این برقگیر‌ها انرژی ناشی از موج ولتاژ را داخل خازن‌ها ذخیره می‌کنیم.
برقگیر فیوزی چطور عمل می‌کند؟
برقگیر فیوزی شبیه فیوز عمل کرده در اثر عبور ولتاژ بالا می‌سوزد و اتصال مدار را قطع می‌کند. جرقه‌ای که در زمان سوختن در فیوز ایجاد میشود را معمولاً توسط مواد و گاز‌هایی که در فضای جرقه وجود دارد خاموش می‌کنند.
محل نصب انواع مدل های برقگیر
برای انتخاب محل نصب برقگیر باید در وهله اول مواردی که بیشتر به حفاظت دارند، مانند ترانسفورماتورهای برق و یا تجهیزات با ارزشی که ممکن است بر اثر صاعقه آسیب ببینند، را در نظر بگیرید؛ برقگیر‌ها را باید نزدیک به این تجهیزات نصب و در ورودی‌های پست ترانس و فیدر خط، قبل از کلیه تجهیزات و تا حد ممکن نزدیک به آن‌ها و به صورت موازی با مدار نصب کنید.
گذشته از برقگیر‌هایی که باید در ورودی پست ترانس نصب شوند در طرف فشار قوی ترانسفورماتور هم باید به صورت مجزا از برقگیر استفاده کنید.
برای مطالعه بیشتر در این زمینه به وب‌سایت شرکت فونیکس کانتکت مراجعه کنید.
